De prijzen blijven stijgen. Wie draait daarvoor op?

Link naar de modelbrieven:

  • modelbrief 1 aan leverancier: protest prijsverhoging
  • modelbrief 2 aan leverancier: protest ongeldige prijsherzieningsclausule
  • modelbrief 3 aan aannemer: onvoorzienbare omstandigheden
  • modelbrief 4 aan klant: melding doorrekenen prijsstijging na wijziging uitvoeringstermijn

 

De markt van de bouwmaterialen wordt geconfronteerd met ongeziene prijsstijgingen. Fabrikanten en leveranciers verhogen hun prijzen of leveren alleen nog tegen dagprijzen. Kan dat zomaar? Kan de aannemer deze verhogingen doorrekenen aan zijn klant? Wij overlopen hierna het juridisch kader en de aandachtspunten. 

1. Mag een leverancier de afgesproken prijzen eenzijdig wijzigen?   

Situatie 1 – De offerte van de leverancier voorziet een vaste prijs. De contractvoorwaarden voorzien geen prijsherzieningsclausule, geen prijaanpassingsclausule of geen imprevisiebeding. 
 

1.a. De aannemer heeft de offerte van de leverancier goedgekeurd en een bestelling geplaatst.

De leverancier moet de geplaatste bestelling leveren tegen de overeengekomen vaste prijs. 

Dit geldt voor levering binnen de overeengekomen leveringsperiode. Als de levering pas later zou kunnen gebeuren, is dat een wijziging, die recht op aanpassing van de prijs kan geven. 

Wanneer de leverancier toch hogere prijzen aanrekent, waarmee de aannemer niet kan instemmen, moet de aannemer asap schriftelijk protesteren.[1] Enkel door protest vermijdt de aannemer dat een stilzwijgen uitgelegd wordt als een aanvaarding van de nieuwe prijzen. 

FAC stelt vast dat leveranciers ook aanbieden om een nieuwe Service Level Agreement te ondertekenen. Lees de inhoud hiervan goed na. Zorg dat deze nieuwe overeenkomst enkel toepassing kent voor toekomstige bestellingen. 

1.b. De aannemer heeft de offerte van de leverancier nog niet goedgekeurd en heeft de bestelling nog niet geplaatst.

De overeenkomst is nog niet tot stand gekomen.  

Het is gebruikelijk dat een leverancier een geldigheidstermijn in de offerte opneemt. Dit is de periode waarin het aanbod aan de leverancier geldig is. Een gangbare geldigheidsduur is 30 dagen. 

De leverancier kan de prijs voorzien in de offerte niet aanpassen binnen deze periode. Wanneer de leverancier toch hogere prijzen aanrekent, waarmee de aannemer niet kan instemmen, moet de aannemer asap schriftelijk protesteren.[2]

Als de geldigheidstermijn van de offerte nog niet verstreken is, komt de aannemer in de situatie beschreven in 1.a. door de offerte goed te keuren en de bestelling te plaatsen. 

Als de geldigheidstermijn van de offerte verstreken is, is de leverancier niet meer gebonden door zijn offerte.  

 

Situatie 2 -  De leverancier verhoogt de prijzen van een lopende bestelling. De overeenkomst voorziet een prijsherzieningsclausule, een prijaanpassingsclausule of een imprevisiebeding. 
2.a. De prijsherzieningsclausule is niet geldig.

De overeenkomst voorziet een formule om de prijzen te herzien. 

Prijsherzieningsclausules kunnen niet vrij bepaald worden. Een aantal wettelijke principes moeten nageleefd worden :

  • de wet verbiedt om de prijsherziening te koppelen aan een algemene index (vb. consumptieprijzenindex). De herziening moet gebeuren a.d.h.v. objectieve parameters die de reële kosten vertegenwoordigen zoals bijvoorbeeld de I-index 2021; 
  • de prijsherziening moet beperkt blijven tot 80% van de eindprijs. 20% van de eindprijs blijft onveranderd;
  • onder de nieuwe B2B-wet, is het verboden om zonder geldige reden eenzijdig de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst te wijzigen.

Als de leverancier zich beroept op de prijsherzieningsclausule die is opgenomen in zijn voorwaarden, dat moet er worden nagegaan of de toegepaste prijsherzieningsclausule niet in strijd is met de wet. Bij ongeldigheid van de clausule, moet de aannemer die de prijsherziening niet kan aanvaarden, asap schriftelijk protesteren. Dan wordt de ongeldige clausule voor niet geschreven gehouden en blijft de initieel afgesproken prijs toepasselijk. 

Een aantal voorbeelden van prijsherzieningsclausules die verboden zijn :

  • De prijsherzieningsclausule van de leverancier wordt berekend aan de hand van het  indexcijfer van kleinhandelaarsprijzen ( = in strijd met art. 57,§1  van de Economische Herstelwet 03.03.1976) 
  • De prijsherzieningsclausule van de leverancier wordt toegepast op 100% van de eindprijs ( = in strijd met art. 57,§2  van de Economische Herstelwet 03.03.1976)
  • De prijs van het te leveren product zal bepaald worden aan de hand van de dagprijs, die heden [bedrag] euro bedraagt. De exacte dagprijs zal op datum van facturatie door de leverancier op de factuur vermeld worden ( = in strijd met de B2B-wet omdat de leverancier hierbij een eenzijdige bevoegdheid krijgt om de prijs te wijzigingen zonder bepaling van objectieve parameters waarop deze wijziging gebaseerd is). 

Wanneer de leverancier zich beroept op een ongeldige prijsherzieningsclausule, dan moet de aannemer deze prijsverhoging schriftelijk protesteren.[3]

  

2.b. De prijsaanpassingsclausule of het imprevisiebeding is geldig. 

De overeenkomst is de wet voor partijen. Partijen zijn door een geldig gesloten overeenkomst gebonden. 

Mogelijks laat de clausule toe om de prijs aan te passen zonder nood aan nieuwe wilsovereenstemming.  

Mogelijks voorziet de overeenkomst een prijsaanpassing die nog moet onderhandeld worden. In dit laatste geval moet de aannemer het voorstel tot aanpassing niet zomaar accepteren. De aannemer de het voorstel niet kan aanvaarden moet protesteren en overleg voorstellen. Onderhandelen is dan aangewezen. Dit is een traject van geven en nemen, het elkaar vinden op het punt dat voor leverancier en aannemer aanvaardbaar is. 

 

2. Mag de aannemer de prijsstijging doorrekenen aan zijn klant ? 

Wat zegt de overeenkomst?

De overeenkomst is bindend voor partijen. 

Als de overeenkomst een prijsherzieningsformule of een prijsaanpassingsformule bevat, dan mag deze toegepast worden.[4]

Als de overeenkomst een vaste prijs bevat, zonder prijsherzieningsformule of zonder prijsaanpassingsformule, dan is de regel dat de prijsstijgingen niet kunnen doorgerekend worden. Op basis van de hierna besproken principes kan heronderhandeling van de contractuele voorwaarden wel afgedwongen worden.[5] 

 

Imprevisieleer

Wanneer de uitvoering van werken onvoorzien “zwaarder, moeilijker of duurder” is, spreken we van onvoorziene omstandigheden of imprevisie.  De prijsstijgingen waren niet gekend en waren onvoorzien bij de contractsluiting. Zij veroorzaken aanzienlijke meerkosten.  

Volgens de imprevisieleer heeft de aannemer die met de prijsstijging wordt geconfronteerd, recht op aanpassing of herziening van het contract. Herziening kan vb. een verhoging van de afgesproken prijzen inhouden. 

Komen partijen over die herziening niet tot een akkoord, dan kan de rechter de voorwaarden van de overeenkomst aanpassen. 

 De aannemer moet nagaan of de overeenkomst dergelijke clausule bevat.[6]

  

De goede trouw

Dit is een wettelijke principe. Dit moet niet uitdrukkelijk in de overeenkomst vermeld staan. Dit houdt in dat wanneer het contractueel evenwicht wordt verstoord door externe omstandigheden (bijv. extreme prijsstijgingen, enorme schaarste), een heronderhandeling van de prijs en mogelijks ook de uitvoeringstermijn moet gebeuren. De nieuwe realiteit van de prijsverhoging dwingt dan tot een aanpassing van de prijs. 

 

Wijziging uitvoeringstermijn

Wanneer een verlenging van de uitvoeringstermijn zich voordoet op verzoek van de klant, betekent dit een wijziging van de overeenkomst. Als in de overeenkomst een planning is opgenomen, is deze planning is een contractueel document, op basis waarvan de aannemer de prijs heeft gecalculeerd. Beide partijen zijn erdoor gebonden. Net zoals bij de andere wijzigingen en meerwerken heeft de aannemer recht op een verrekening op vlak van de prijs.[7]

 

Onderhandelen ! 

Op basis van deze principes aannemer en klant met elkaar onderhandelen ten einde een nieuw akkoord te bereiken. Een wijziging van de overeenkomst moet schriftelijk bevestigd  en liefst ook ondertekend worden. 

 

3. Aandachtspunten voor de toekomst : 

Tips voor de aannemer, vóór het sluiten van de overeenkomst met de leverancier 

Als de offerte een vaste prijs voorziet, zonder prijsherziening: tijdig de bestelling plaatsen, vóór de geldigheidstermijn van de offerte verstreken is. 

Als de offerte een clausule voor prijsherziening of prijsaanpassing bevat : daar aandacht aan besteden. Is deze aanvaardbaar? Is deze geldig? Het onderwerp bespreken en onderhandelen om een wijziging naar iets aanvaardbaar te bekomen. 

  

Tips voor de aannemer, in zijn relatie met de klant 

Prijsherziening overeenkomen. De aannemer neemt in zijn algemene voorwaarden of in de overeenkomst een prijsherzieningsclausule op. De clausule mag niet in strijd met de wet zijn.[8]  De aannemer moet ervoor zorgen dat hij kan bewijzen dat zijn klant de clausule kent en heeft aanvaard. Een handtekening van de klant-particulier is noodzakelijk. Een bewijs van kennisgeving aan de klant-ondernemer is noodzakelijk.

Heronderhandeling bij imprevisie overeenkomen. Beide partijen verbinden zich om opnieuw in onderhandeling te treden over de prijs indien een bepaalde situatie zich voordoet. Bijvoorbeeld: wanneer de prijs van een bepaalde grondstof met een bepaald percentage is gestegen in vergelijking met het moment van contractsluiting of als er zich onvoorzienbare omstandigheden voordoen. [9]

De implicaties van een wijziging in uitvoeringsperiode overeenkomen. In de overeenkomst neemt de aannemer bijvoorbeeld volgende bepaling op : Wanneer de uitvoeringstermijn wordt opgeschort of onderbroken door de opdrachtgever of door derden die in opdracht van de opdrachtgever werken, kan dit aanleiding geven tot een prijsherziening door de opdrachtnemer en/of schadevergoeding uit hoofde van de opdrachtgever.

 

4. Prijsherziening binnen het kader van overheidsopdrachten 

Verplicht 

Prijsherziening is verplicht voor opdrachten van werken. Alleen bij opdrachten van minder dan 120.000 euro en met een uitvoeringstermijn van minder dan 120 werkdagen of 180 kalenderdagen is prijsherziening niet verplicht.[10]

 

Herziening op basis van de prijsevolutie van de hoofdcomponenten

De opdrachtdocumenten bevatten een herzieningsclausule voor herziening van de prijzen op grond van de prijsevolutie van de hoofdcomponenten, nl. de uurlonen van het personeel en de sociale lasten en in functie van de aard van de opdracht, één of meer relevante elementen zoals materiaalprijzen of grondstofprijzen. De prijsherziening steunt op objectieve en controleerbare parameters en maakt gebruik van passende wegingscoëfficiënten en weerspiegelt aldus de werkelijke kostprijsstructuur. [11]

  

Ook prijsherziening voor onderaannemers

Als de prijs van de onderaanneming groter is dan 30.000 euro of als de tijdspanne tussen de datum waarop het onderaannemingscontract wordt gesloten en de aanvangsdatum van de uitvoering van het in onderaanneming gegeven gedeelte van de opdracht, meer dan 90 dagen bedraagt, heeft de onderaannemer ook recht op prijsherziening. De herzieningsformule van het onderaannemingscontract is gebaseerd op de referentiewaarden die gelden bij het sluiten van dat contract.[12]

 

Wat indien de prijsstijgingen abnormaal hoog zijn en niet opgevangen worden door de prijsherzieningsformule die in de opdrachtdocumenten staat? 

De aannemer kan op basis van onvoorzienbare omstandigheden een herziening van de prijs eisen, wanneer hij geconfronteerd wordt met abnormale prijsstijgingen, die niet opgevangen worden door de herzieningsformule die in het bestek staat, als hij daardoor hij een zeer belangrijk nadeel lijdt. [13]

De aannemer kan op basis van fout of feit in hoofde van de aanbesteder herziening van de prijs eisen, als blijkt dat de prijsherzieningsformule in het bestek of de parameters de prijsevolutie van de hoofdcomponenten van de opdracht niet volgen. [14]

Deze feiten en omstandigheden, alsook de impact er van op de prijs, moeten door de aannemer binnen de 30 dagen gemeld worden. De termijn van 30 dagen loopt vanaf het moment dat de aannemer de problematiek normaal had moeten kennen. Bij niet naleving vervalt het recht tot herziening. 

 



[1] FAC stelt een modelbrief 1 ter beschikking van haar leden. 

[2] FAC stelt een modelbrief 1 ter beschikking van haar leden. 

[3] FAC stelt een modelbrief 2 ter beschikking van haar leden. 

[4] De aannemer die gebruik maakt van de FAC – modelvoorwaarden, kan verwijzen naar art. 7.

[5] FAC stelt een modelbrief 3 ter beschikking van haar leden. 

[6] De aannemer die gebruik maakt van de FAC – modelvoorwaarden, kan verwijzen naar art. 8.1

[7] FAC stelt een modelbrief 4 ter beschikking van haar leden. 

[8] Voor een voorbeeld van een geldige clausule : zie art. 7 van de FAC – modelvoorwaarden.

[9] Voor een voorbeeld van een geldige clausule : zie art. 8.1.van de FAC – modelvoorwaarden.

[10] Art. 10 Wet Overheidsopdrachten 17.06.2016. Art. 38/7 AUR KB 14.01.2013, gewijzigd in 2017.

[11] Art. 38/7 AUR (KB 14.01.2013, gewijzigd in 2017) 

[12] Art. 14 AUR (KB 14.01.2013, gewijzigd in 2017) 

[13] Art. 38/9 AUR (KB 14.01.2013, gewijzigd in 2017) 

[14] Art. 38/11 AUR (KB 14.01.2013, gewijzigd in 2017)