GEVELONTWERP ANTWERPS HAVENHUIS 

Bureau Bouwtechniek en Groven+ ontwikkelden de gevel voor het Nieuw Havenhuis Antwerpen van Zaha Hadid Architects.

In het spectaculair ontwerp van de Brits-Iraakse architecte Zaha Hadid voor het Antwerpse havenhuis, speelt de gevel een cruciale rol. Behalve de bouw van een ondergrondse parking en de renovatie van de voormalige brandweerkazerne, wordt een nieuwbouwuitbreiding voorzien bovenop het bestaande gebouw. Het uitzicht van dit volledig beglaasd nieuwbouwvolume vindt zijn inspiratie in de diamant. Zo is de gevel opgebouwd uit driehoeken die ten opzichte van elkaar geroteerd staan. Bij wisseling van de lichtinval of het standpunt van de toeschouwer sorteert dit ontwerpprincipe het fonkelende effect van een diamant die schittert in de zon.

Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren, declameerde de Antwerpse schrijver Willem Elsschot. Niets bleek minder waar voor het nieuwe havenhuis. Om het gevelontwerp van Zaha Hadid Architects te kunnen realiseren, drong een diepgaande studie van de geometrie zich op. Deze studie van Bureau Bouwtechniek, een rationalisering van de complexe geomterische vorm van de architecte met respect voor haar estethiek, leidde tot een maakbare gevel.

Het was de ontwerpintentie van Zaha Hadid Architects om een driehoekig rasterpatroon doorheen het nieuwbouwvolume van het havenhuis te projecteren. Bovendien manipuleerden ze het gevelpatroon door punten van het gevelraster naar buiten te duwen. Dit laatste gebeurde gradueel van zuid naar noord: aan de zuidzijde resulteerde dit in een volkomen vlakke gevel, aan de noordzijde in een bijzonder complexe gevel.

Om met deze ontwerpintentie tot een maakbaar en financieel haalbaar aanbestedingsdossier te komen heeft Bureau Bouwtechniek, samen met Zaha Hadid Architects, Studiebureau Mouton en Daidalos Peutz de randvoorwaarden samengebracht waarmee bij de verdere ontwikkeling van het gevelconcept rekening zou moeten gehouden worden.

Bureau Bouwtechniek onderzocht verder hoe het ‘chaos’ element in de gevel kon gerealiseerd worden met toepassing van ‘standaard’ maten voor de manipulatie van het raster met het oog op het reduceren van het aantal unieke elementen. Het oorspronkelijk, door Zaha Hadid Architects ontworpen patroon werd minder dens gemaakt in functie van de kostprijs. Een windtunnelproef gaf ons een idee van de precieze winddrukken op dit complex volume. Zo konden de correcte eisen aan de beglazing en de profielen gesteld worden. Studiebureau Mouton berekende in detail de vervorming van de staalstructuur die het gevelsysteem zou moeten kunnen opnemen. Bureau Bouwtechniek bepaalde verder de thermische randvoorwaarden waaraan de gevel moest voldoen. Samen met Daidalos Peutz werden de akoestische randvoorwaarden vastgelegd.

Naast deze technische vereisten voor het gevelsysteem was voor Bureau Bouwtechniek het element prefabricatie erg belangrijk om de kwaliteit van de uitvoering te garanderen en de strakke planning en het budget te kunnen respecteren. Bij het samenbrengen van de verschillende eisen die aan het systeem gesteld werden (sterkte, gewicht, kostprijs, prefabricatiegraad, flexibiliteit…) bleek aluminium al snel de evidente keuze te zijn.

Bureau Bouwtechniek ontwikkelde vervolgens een indrukwekkend BIM model dat de synthese vormde van het diepgaand geometrisch onderzoek. Uit dit BIM model konden op vrij eenvoudige wijze de verschillende verstekken, afmetingen van glaspanelen etc. ontleend worden.

 

Op basis van alle randvoorwaarden heeft Groven+ een systeem uitgewerkt om de gevel te realiseren. Er werd een visuele mock-up gebouwd om het effect van de weerspiegeling in praktijk te beoordelen en de aansluitingen van de verschillende profielen en slabben op een praktische manier te analyseren. De akoestische prestaties werden getest in het labo, een mock-up evalueerde de luchtdichtheid, waterdichtheid en weerstand tegen wind. Een mock-up is niet alleen nodig om te controleren of de gevraagde prestaties kunnen bewezen worden, maar laat ook toe om na te gaan hoeveel drainage-openingen noodzakelijk zijn, hoe de gevel beweegt bij differentiële zettingen, en te begrijpen hoe de gevel in de praktijk kan gemanipuleerd worden voor de plaatsing.

Na aanbesteding, onderhandeling en gunning van de opdracht aan Groven+, in onderaanneming van Interbuild, werkte Groven+ in nauwe wisselwerking met Bureau Bouwtechniek en Zaha Hadid Architects het aanbestedingsdossier verder uit tot een uitvoeringsdossier.

Bij erg complexe projecten als deze blijkt eens te meer dat een multidisciplinair team noodzakelijk is om tot oplossingen te komen. Alleen door middel van geavanceerde BIM-modellen was het mogelijk om tot een uitvoeringsdossier te komen dat voldeed aan de wensen van de architect, maar ook bouwbaar, betaalbaar, lucht- en waterdicht, akoestisch performant, veilig naar brandoverslag, stabiel, transporteerbaar, etc. was.

dr. ir. arch. Nathan Van Den Bossche & ir. arch. Gert Biebauw (Bureau Bouwtechniek) december 2014

 

Architect: Zaha Hadid Architects (GB) I.s.m. Bureau Bouwtechniek
Bouwheer: Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Adviseurs: Studiebureau Mouton (stabiliteit), Ingenieursbureau Ingenium (technieken), Daidalos Peutz (akoestiek), Origin (restauratie), FPC (brandveiligheid)
Locatie: Antwerpen

Oppervlakte: 5.000 m²
Timing: De bouw van het Nieuw Havenhuis van Antwerpen is gestart in oktober 2012, de oplevering is voorzien voor juli 2016.
Budget: € 50.000.000
00
Status (jan 2015): in uitvoering